Бид төрийн өмчийн хорооны шийдвэрийг хүчингүй болгохоор захиргааны шүүхэд хандсан
Ñ¿¿ëèéí ºäð¿¿äýä õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð ÿâóóëæ áàéãàà ìýäýýíýýñ ¿çýõýä òàíàé áàéãóóëëàãàä íèëýýн áóæèãíààí ¿¿ñýýä áàéгаа юм байна. Яг юу болоод байгаа юм бэ?
Áàéëäààíû бэлэн áàéäàë ãýäýã øèã ìàíàé ¿éëäâýðèéí õàìò îëîí ñ¿¿ëèéí õýä õîíîã òýìöëèéí áàéäàëä îð÷èõîîä áàéíà. Îäîîãèéí íºõöºë áàéäëûí ãîë øàëòãààí íü çàõèðëûí òîìèëãîîíû àñóóäàë. ªìíº íü àæèëëàæ áàéñàí Ä. Íàñàíæàðãàë çàõèðàë òýòãýâýðòýý ãàð÷ áàéãàà. Харин Á. Áàòòîãòîõыг ÒªÕ-нîîñ òîìèëñîí íü õîëáîãäîõ õóóëü, æóðìûã çºð÷ñºí áºãººä çàõèðàëààð òîìèëîãäîæ áàéãàà Á. Áàòòîãòîõ íü Áèîêîìáèíàòòàé àøèã ñîíèðõîëûí çºð÷èëòýé, ìàíàé õàìò îëîí äîòîð îðæ àæèëëàõ ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýýíèé íààä çàõûí øààðäëàãóóäûã õàíãàõã¿é хүн юм. Мàíàé ¿éëäâýðèéíхэн òºäèéã¿é ìàë ýìíýëãèéí ñèñòåìèéíхэн, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûíõàí á¿ãäýýðýý ìýäíý äýý.
ÒªÕ энэ хүнийг òîìèëîõäîî ÿìàð õóóëü ýðõ ç¿éí àêòóóäûã çºð÷сөн юм бэ?
Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òóõàé õóóëèàð Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðóóäûã õî¸ð àíãèëäàã þì. Íýã íü óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçàð, íºãºº íü àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçàð ãýæ. Ìàíàé Áèîêîìáèíàò íü àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçàð. Èéì áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãûã òîìèëæ, ººð÷ëºõ õàðèëöààã õýä õýäýí õóóëü ýðõ ç¿éí àêòóóäààð çîõèöóóëñàí áàéäàã. Òýäãýýðèéã çºð÷ñºí. Òóõàéëáàë, Ìîíãîë óëñûí “ Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òóõàé”, “Òºðèéí àëáàíû òóõàé“ õóóëèéí òîäîðõîé çààëòóóä áîëîí òºðèéí ºì÷èò àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðëûã òîìèëæ, ººð÷ëºõòýé õîëáîîòîé õàðèëöààã çîõèöóóëäàã ÒªÕ-íû 2010.03.25-íû ºäðèéí 124 ä¿ãýýð òîãòîîëîîð áàòàëñàí æóðìûí íèëýýä õýäýí çààëòûã çºð÷ñºí áàéãàà.
Òàíàé ¿éëäâýðèéí õàìò îëон ÿìàð арга хэмжээ авч хэрхэн тэмцэж байгаа юм?.
Үéëäâýð äýýð îíöãîé íºõöºë áèé áîëсон. Õóó÷èí çàõèðàë ÷ºëººëºãäñºí, øèíý захирлыг ìàíàé õàìò îëîí õ¿ëýýæ àâàõ áîëîìæã¿éãýý èëýðõèéëýýä áóöàà÷èõñàí. Èíãýõýýð ¿éëäâýð àëáàí ¸ñíû óäèðäëàãàã¿é áîë÷èõîæ áàéãàà þì. Бид õóðàëäàж äóíäààñàà “Àæèëчдын ò¿ð õîðîî” áàéãóóëñàí. Ýíý íü õî¸ð çîðèëãîòîé. Íýãä¿ãýýðò, ¿éëäâýðèéíõýý õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàæ àæèëëóóëàõ, õî¸ðäóãààðò, ýíý òýìöëèéíõýý àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëæ óäèðäàõ ÿâäàë. Ò¿ð õîðîîíîîñ ÒªÕ-íû 2010.11.11-íèé ºäºð Á. Áàòòîãòîõûã Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀÒ¯Ã-ûí çàõèðëààð òîìèëñîí 433 òîîò òîãòîîëûã õ¿÷èíã¿é áîëãóóëàõààð Çàõèðãààíû õýðãèéí ø¿¿õýä õàíäààä áàéíà. ̺í ÒªÕ-ä ìàíàé ¿éëäâýðèéí õàìò îëíîîñ áîëîí Ìîíãîëûí Õ¿íñ պ人 àæ àõóé. Áàéãàëü îð÷íû àæèëòíû ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí õîëáîî, Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Ìàë Ýìíýëãèéí Õîëáîîíîîñ ìýäýãäýë õ¿ðã¿¿ëñýí. ̺í äýýðõè õî¸ð õîëáîîíîîñ ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºëèéí äàðãà, ãèø¿¿äýä õàíäàæ ìýäýãäýë õ¿ðã¿¿ëñýí. Òºðèéí àëáàíû çºâëºëä áàñ õàíäñàí. ÒªÕ ìàíàé õàìò îëíû òàâüñàí øààðäëàãûã àâ÷ ¿çýýä өнгөрсөн мягмар гаригт ÒªÕ-íû äàðãûí òóøààëààð ÒªÕ-íû àõëàõ ìýðãýæèëòýí Ä. Áàòñ¿õ ãýäýã õ¿íèéã Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀÒ¯Ã-ûí Çàõèðëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷ýýð òîìèëñîí áàéíà.
Çàõèðëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷ Ä. Áàòñ¿õ àæëàà õ¿ëýýãýýä àâ÷èõñàí óó?
Ä. Íàñàíæàðãàë çàõèðàë 10-ààä õîíîãèéí ºìíº îðîí íóòàãò àæèëëàõààð îíãîöíûõîî òèéçèéã àâ÷èõñàí áàéñàí. Òýãýýä ÒªÕ-íûõîíä òýð òóõàéãàà õýëж мягмар гаригийн 12 öàã 30 ìèíóòààñ ºìíº ººðèé㺺 ÷ºëººëæ ºãºõèéã õ¿ññýí ãýñýí. Ó÷èð íü îíãîö 13 öàãààñ íèñýõ õóâààðüòàé áàéñàí. Òýãýýä õ¿ëýýæ ÿäààä áè÷èã áàðèìò, òàìãàà ºðººí人 ¿ëäýýæ öîîæèëæ, ëàöäààä ÿâñàí. Äàðàà íü ÒªÕ-нûõîí èðñýí. Ä. Íàñàíæàðãàë çàõèðàë á¿òýí ñàéí ºäºð áóöàæ èðíý. Òýãýõýýð èðýõ äàâàà ãàðèãò ºìíºõ çàõèðàë Ä. Íàñàíæàðãàë, çàõèðëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷ Ä. Áàòñ¿õ íàð àæëàà õ¿ëýýëöýõ áàéõ ãýæ áîäîæ áàéíà.
Öààøид òàíàé çàõèðëûí àñóóäàë хэрхэн øèéäýãäýõ áол?
Áèä ÒªÕ-íä õàíäàæ øààðäëàãàà òàâèõäàà äýýð äóðäñàí õîëáîãäîõ õýä õýäýí õóóëü, ýðõ ç¿éí àêòад íèéö¿¿ëæ çàõèðëûí ñîíãîí øàëãàðóóëàëòûã íýýëòòýé çàðëàæ ÿâóóëàí ìàíàé ¿éëäâýðèéã ÷àäâàðëàãààð óäèðäàõ ñàéí ìåíåæåð ºãºº÷ ãýæ õ¿ñýæ áàéãàà. Ó÷èð íü ìàíàé óëñ îðîí õºãæëèéí ÷óõàë ýãçýãòýé ìº÷ид áàéíà ãýæ ÿðèàä áàéãàà øèã ìàíàé Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀүà íü ìºí ýãçýãòýé íºõöºë áàéäàëä áàéãàà þì. Òèéìýýñ áèäýíä ¿íýõýýð ñàéí ìåíåæåð, äàðãà õýðýãòýé áàéíà.
ßìàð ýãçýãòýé íºõöºë áàéäàë үүссэн ãýæ?
Ìîíãîë-Óíãàðûí çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí ãýðýýãýýð Óíãàð óëñààñ îëãîæ áóé 25 ñàÿ äîëëàðûí õºíãºëºëòòýé çýýëýýð Áèîêîìáèíàòûí âàêöèí, áèîáýëäìýë ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãèéã èæ á¿ðíýýð íü ирэх îíîîñ ýõëýí øèíý÷ëýõýýð áîëñîí áàéãàà. Óã ãýðýýíèé äàãóó Óíãàð óëñàä á¿ðòãýëòýé àæ àõóéí íýãæ óã øèíý÷ëýëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí àæëûã õàðèóöàæ ã¿éöýòãýõýýð òóñãàñàí þì áèëýý. Мàíàé Áèîêîìáèíàòûíõàí îäîîãèéí ¿éëäâýðýý ÿàæ øèíý÷ëýх, øèíýýð ÿìàð áàéøèí áàðèëãà ëàáîðàòîðè áàðèóëæ àâàõ, ÿìàð òîíîã òºõººðºìæ ñóóðèëóóëàõ, ÿìàð òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ, õè÷íýýí ìýðãýæèëòýíã ÿìàð ÷èãëýëýýð ìýðãýø¿¿ëýõ ãýõ ìýò øààðäëàãуудаа гаргаад õÿíàëòàà òàâüæ áàéãààä øèíý÷ëýхээр ãýðýýíä çààñàí áàéãàà þì. Ãýðýýíä èíãýæ çààñíûã èõ õóðëûí çàðèì ãèø¿¿í áîëîí ìàíàé çàõèðëûí ñóóäàë ðóó ºíãºëçºã÷ ýòãýýä¿¿ä îéëãîõã¿éãýýð Áèîêîìáèíàòàä î÷îîä ñóó÷èõâàë òýð 25 ñàÿ äîëëàðààñ “îâîî þì” авна ãýæ òîîöîîëîîä , 2012 îíû ñîíãóóëèéí ìºí㺺 òýíäýýñ àâ÷èõíà ãýñýí áîäîëòîé ë áàéõ øèã áàéíà. Ò¿¿íýýñ áóñ ìàíàéõûã õýí ÷ òîîäîãã¿é Ñîíãèíû õîíõîðò õîòîîñ õîë õ¿ì¿¿ñèéí àíõààðàëä ºðòäºãã¿é ë ãàçàð áàéñàí ø¿¿ äýý. Òýð 25 ñàÿ äîëëàðûí ñóðàã ë õ¿ì¿¿ñèéí àðààíû ø¿ëñèéã àñãàðóóëààä áàéíà. Òýð õ¿ì¿¿ñò õàíäàæ õýëýõýä Áèîêîìáèíàòûí çàõèðàë õýí ÷ áàéñàí òýð 25 ñàÿ äîëëàðûã çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ áàéõã¿é. Ãýðýýíäýý òýãýýä çàà÷èõñàí þì áèëýý. Èéìýýñ çàõèðëûã òîìèëîõ, çºâøèëöºõ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, ñóáúåêò¿¿äýä õàíäàæ õýëýõýä ìºí㺠îëæ èäýõ ãýñýí øóíàõàéí ñýäëýýð, õóéâàëäààíààð ÿâæ áàéãàà õ¿íèéã áóñ õàìò îëíûã íýãäñýí óäèðäëàãààð õàíãàæ àæèëëàõ, àæëûã òºëºâëºæ, çîõèîí áàéãóóëæ, ¿ëãýðëýí ìàíëàéëæ, õÿíàëò òàâüæ, õàðèóöëàãà òîîöîæ ÷àääàã ÷àäâàðëàã, øóäàðãà ìåíåæåð õ¿íèéã èð¿¿ëæ ìàíàé Áèîêîìáèíàòûíõàíä òóñëààðàé ë ãýæ õ¿ñýõ áàéíà. Èéì ýãçýãòýé ¿åä “òîãëîîìûí õ¿¿õýëäýé” õýðýãã¿é ë ãýõ ãýýä áàéíà ë äàà. Ýíý ¿éëäâýð áîë Ìîíãîëûí ìàë ñ¿ðãèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ìàíààíä çîãñîæ õàëäâàðò ºâ÷íººñ õàìãààëæ áàéãàà, ìàëûí ýì÷ íàðûн àæëûíõ íü õýðýãñýë áîëñîí âàêöèí, èéëäýñ, ýì òàðèàãààð õàíãàæ áàéãàà, Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí õ¿íñíèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõàä ¿íýëæ áàðøã¿é õóâü íýìðýý îðóóëñààð èðñýí, íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéãàà ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé ìàø ÷óõàë ¿éëäâýð þì. Ìàíàé Ñîíãèíî òîñãîíû íèéò õ¿í àìûí àìüäðàë ÷ ýíý ¿éëäâýðòýé õóâü çàÿàãààðàà õîëáîîòîé.
Òàíàé çàõèðëààð òîìèëîãäñîí ч эсэргүүцэлтэй тулгарч буцсан Á. Áàòòîãòîõ ÿìàð àøèã ñîíèðõîëûí çºð÷èëòýé юм бэ?
Ò¿¿íèé ìàíàéõ ðóó òýì¿¿ëæ áàéãàà íü åðººñºº ë ñàÿ äóðäñàí 25 ñàÿ äîëëàðààñ õóâü õ¿ðòýõээр èðæ áóé õýðýã. Åðºíõèé ñàéäàä 2010.02.28-íä áè÷ñýí áè÷èãòýý íàäàä 3 - 4 ñàÿ äîëëàð õýðýãòýé áàéíà ãýæ áè÷ñýí áàéãàà þì. Òýãýýä Åðºíõèé ñàéä íü Áèîêîìáèíàòûã øèíý÷ëýõýýð îðæ èðýõ çýýëýýñ òýð 3 - 4 ñàÿ äîëëàðàà îëæ àâ ãýýä Á. Áàòòîãòîõûã ÒªÕ-îîð òîìèëóóëñàí þì øèã áàéíà ëýý. Ìàíàé õàìò îëíûã á¿ãäèéã íü óäàà äàðàà õýâëýë ìýäýýëëýýð ìóóãààð ã¿òãýæ ã¿æèðä÷èõýýä, Áèîêîìáèíàòûã òîäîðõîé ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áîëîõã¿é ãýæ ø¿¿õýýð óäàà äàðàà çàðãàëäàæ ÿëàãä÷èõààä, ìàíàé ¿éëäâýðò àæèëëàæ áàéñàí íýãýí ýìýãòýéòýé íàéзлан ò¿¿ãýýð äàìæóóëàí âàêöèí ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãè õóëãàéëæ áàéñàí íü áàðèãäààä òýð ýìýãòýé íü áóðóóãàà õ¿ëýýãýýä àæëààñ õàëàãä÷èõààä áàéãààãààñ ¿çýõýä Á. Áàòòîãòîõûã ¸ñ ç¿éòýé ñàéí äàðãà èðýõ íü ãýæ ìàíàé õàìò îëîí õ¿ëýýæ àâ÷ áîëîõ óó?! Òýãýýä ÷ òýð îþóíû ºì÷èéí õóëãàéí àñóóäàë íü îäîî ø¿¿õèéí øàòàíä ÿâæ áàéãàà. Ìàíàé ¿éëäâýðèéí óäèðäëàãà ¿çýõäýý ýíý îþóíû ºì÷èéí õóëãàéí àñóóäàë áîë ìàø íîöòîé, èðýýä¿éä òóñ ¿éëäâýðò ìàø èõ õîð óðøèã ó÷ðóóëàõ õýðýã ó÷ðààñ ø¿¿õýä õàíäñàí ÷èíü ýõíýýñýý ë ø¿¿õýä íºëººëººä ýõýëñýí íü èëò ìýäðýãäýæ áàéãàà þì. Íýã ìºðäºí áàéöààã÷ óã õýðãèéã îâîî øóóðõàé øàëãàæ ýõýëæ áàéòàë õýäõýí õîíîîä ë ÿìàð ÷ ¿íäýñëýëã¿éãýý𠺺ð íýãýí ìºðäºí áàéöààã÷ ðóó øèëæ¿¿ëýýä ë òýð ìºðäºí áàéöààã÷ íü ýíý ÷èíü áîäèò õîõèðîëã¿é ë þì áàéíà ø äýý ãýæ áàðàã õýðýã ¿¿ñãýõýýñ òàòãàëçààä ë àíõàí øàòíû ø¿¿õýýð îþóíû ºì÷ºº õóëãàéä àëäñàí ìàíàé Áèîêîìáèíàò áóðóóòàé áîëîîä салах øèã áîëñîí. Ýíý áîë áóðóó æèøèã òîãòîîõ àþóëòàé ãýìò õýðãèéã öàéðóóëàõààð îðîëäîæ áàéãàà ÿâäàë. Íýã âàêöèíû òåõíîëîãè áîëîâñðóóëàõ íü îëîí óëñàä òîãòñîí äóíäàæ æèøãýýð á¿õýë á¿òýí áàã õàìò îëîí áóþó èíñòèòóò 12-14 æèë àæèëëàæ áàéæ áîëîâñðóóëäàã ãýäãèéã áàòàëñàí áàéäàã þì. Ò¿¿íèéã íýã õóëãàé÷ 3 ñàðûí äîòîð õóëãàéëæ î÷îîä ººð íýãýíä õîîëíû ìºí㺺ð çàð÷èõàæ áàéãààã ÿìàð ÷ õîõèðîëã¿é ãýæ ¿çýæ áîëîõ óó, ¿ã¿é þó?! Ýíý áîë íóóöûí òóõàé Ìîíãîë óëñûí õî¸ð õóóëèéí õýä õýäýí çààëò, áàéãóóëëàãûí íóóöûí æóðàì çºð÷ñºí ìàø íîöòîé àñóóäàë. Ìîíãîëûí ø¿¿õýä áàñ Á. Áàòòîãòîõ íàðòàé õóéâàëääàãã¿é øóäàðãà ø¿¿ã÷èä áàéãàà ãýæ íàéäàæ áàéна. ¯¿íèéã áèä ç¿ãýýð îðõèõã¿é.
Á. Áàòòîãòîõ òà íàðûí òîäîðõîéëæ áàéãààãààð ÿàãààä ÷ òàíàé õàìò îëîí äîòîð îðæ àæèëëàõ áîëîìæã¿é þì áàéíà. Ãýòýë ÿàãààä ÷àäíà ãýýä óëàéðààä ç¿òãýýä áàéíà âý?
2010.11.12-íû ºäºð ÒªÕ-íû ìýðãýæèëòýíòýé õàìò ìàíàé ¿éëäâýðò èðýõ ¿åäýý áè÷ëýã õèéæ áàéñàí íýã ìýðãýæèëòíèé òîëãîé ðóó òîõîéãîîðîî öîõèîä ãàð óòñûã íü áóëààæ àâàõ ãýæ çóóðàëäààä, óòàñíûõ íü ãýðèéã óðæ òàñäààä áàéæ áàéõ ¿åä ÒªÕ-íû ìýðãýæèëòýí, ìàíàé íýã ìýðãýæèëòýí õî¸ð äóíäóóð íü îðæ ñàëãàñàí. Ò¿¿í÷ëýí òýíä áàéñàí ìýðãýæèëòýí íàðûã õýë àìààð äîðîìæèëæ, çàðèìûã íü ÀÒÃ-òàé íèéëæ øîðîíä ñóóëãàõààð òîõèð÷èõñîí áàéãààãàà ÷ õýëýýä ãàðñàí. ¨ñ ç¿éí õóâüä òèéìýðõ¿¿ хүн чàäíà ãýýä áàéãààãèéí öààíà õýíä íàéäàæ áàéíà ãýõýýð ò¿¿íèé òºðñºí àõ íü ÕÀÀÈÑ-èéí çàõèðàë Á. Áÿìáàà áàéãàà þì. Àõûãàà âàêöèí ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãè ìýääýã ë ãýæ îéëãîñîí þì øèã áàéãàà þì. Õàðàìñàëòàé íü òýð àõ íü âàêöèí ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãèéí ãàíö ÷ äàìæëàãà ìýäýõã¿é ø¿¿ äýý. Мàíàé ýíý íèéãýìä òîãòñîí áóðóó ñýòãýõ¿é äýýð òîãëîæ áàéãàà þì. Á. Áÿìáààã àêàäåìè÷, ïðîôåññîð, äîêòîð ãýõýýð á¿õíèéã ìýäíý ãýæ îéëãîîä áàéõ øèã áàéíà. Ñàÿõàí íýãýí ñîíèí äýýð ãàðñàí ìàòåðèàëààñ ¿çýõýä Á. Áàòòîãòîõûã ìàíàé óëñûí ìàë ñ¿ðãèéã ãàíöààðàà ïàðàçèò ºâ÷íººñ àíãèæðóóë÷èõñàí þì øèã ë çàõèàëãààð áè÷¿¿ëñýí áàéíà ëýý. ªìíº íü òýð àõ Á. Áÿìáàà íü áàðàã á¿õ õ¿íä ººðèé㺺 òýãæ îéëãóóëæ áàéãààä àêàäåìè÷, ïðîôåññîð, äîêòîð, ãàâúÿàò ãýäýã öîë õýðãýìèéã á¿ãäèéã íü àâñàí этгээд ø¿¿ äýý. Íýã ãàâúÿàã õýäýí õ¿íä õè÷íýýí óäàà íààäàã þì áý? Òýð õóóðàì÷ öîë õýðãýìýý ë óðäàà áàðüæ ÿâààä ìýðãýæëèéí áóñ õ¿ì¿¿ñò ººðñäèé㺺 ìóíäàã ãýæ îéëãóóëààä ÿâäàã þì øèã áàéíà ëýý. Óã íü îäîî ìàíàé óëñàä á¿õ øàòíû äèïëîìûã ÿàæ àâäàã áîëñíûã, äèïëîìòîé íºõä¿¿ä òýð õýìæýýíäýý õ¿ðñýí ìýäëýã, ÷àäâàðòàé áàéäàã ýñýõèéã àðä ò¿ìýí ñàéí ìýääýã áîëñîí. Á. Áàòòîãòîõûí òóõàéä ÷ àõ Á. Áÿìáààãèéíõàà õî¸ð øàâèàð óäèðäóóëààä ò¿¿íèé àõàëäàã ýðäìèéí çºâëºëººð ìàë ýìíýëãèéí ãóðâàí ñàðûí êóðñò ÷ ñóðàëöààã¿éãýýð ìàë ýìíýëãèéí óõààíû ýðäýìòýí áîëñîí ñóðàã áàéäàã.
Ø¿ëõèéí âàêöèíûã íèéë¿¿ëñýí òåíäåðýýñ òàíàé ¿éëäâýðèéí óäèðäëàãóóä ìºí㺠èäñýí ãýñýí àñóóäàë øóóãèàí òàðüæ áàéíà. ¯¿íä òàéëáàð ºã÷ áîëîõ óó?
Òàéëáàð ºã÷ áîëîëã¿é ÿàõàâ. Òýãýõäýý ø¿ëõèéí âàêöèíû íèéë¿¿ëýëò çàõèðëûí õàëàà ñýëãýýíèé òóõàé àñóóäëóóäûí õîîðîíä ÿìàð ÷ õàìààðàë áàéõã¿é. Ýíý áîë Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀÒ¯Ã-ûí ýðõýëæ áàéãàà áèçíåñèéí ë íýã ¿éë àæèëëàãàà þì. Ìàíàéõ Ìîíãîë óëñûí “Òóñãàé çºâøººðëèéí òóõàé “ õóóëüä íèéö¿¿ëýí ÕÕÀÀÕ¯ß-ààñ îëãîñîí ìàë ýìíýëãèéí çîðèóëàëòòàé âàêöèí, ýì áýëäìýë ¿éëäâýðëýõ, èìïîðòëîõ “ Òóñãàé çºâøººðºë”-òýéãýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã. Бè ø¿ëõèéí âàêöèíòàé õîëáîîòîé äóóëèàíû ó÷ðûã íü õýëæ ºãüå. Ìàíàé Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀÒ¯Ã-ûí çàðèì ìýðãýæèëòýí íàð 2005-2006 îíû ¿åýñ ø¿ëõèéí âàêöèí ¿éëäâýðëýã÷ Ýíýòõýã óëñûí Èíäèàí èììóíîëîæèêàë ëèìèòýä ãýäýã êîìïàíèòàé õîëáîî õàðèëöàà òîãòîîãîîä ¿éëäâýðèéí çàõèðàëä õàìòðàí àæèëëàõ ñàíàë òàâüñàí. Òýð ¿åä íü çàõèðàë Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíîîñ àñóóæ çºâøººðºë àâñàí. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî áè÷ãýýð çºâøººðºëºº ºãñºí. ̺í ÕÕÀÀÕ¯ß-íààñ Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀүà íü òóñ ÿàìíààñ çàðëàñàí òåíäåðò îðîëöîæ áîëîõ ýñýõ, õàðààò áàéäàëòàé ãýæ ¿çýõ ýñýõ òàëààð Ñàíãèéí ÿàìíààñ àñóóæ òîäðóóëàí áè÷ãýýð õàðèó àâñàí áàéäàã. ̺í ìàíàé ¿éëäâýðèéí çàõèðàë ÒªÕ-íä õàíäàæ òåíäåðò îðîëöîõ, ø¿ëõèéí âàêöèí íèéë¿¿ëýõ àæëûã á¿ãäèéã íü õàðèóöàæ àæèëëàæ áàéãàà õýäýí ìýðãýæèëòýí, àæèëòàí íàðàà óã òåíäåðýýñ îëîõ öýâýð àøãèéí òîäîðõîé õóâèàð óðàìøóóëæ áîëîõ ýñýõèéã àñóóæ áè÷ãýýð çºâøººðºë àâñàí áàéäàã. Óã àæëûã ã¿éöýòãýñýí ìýðãýæèëòýí àæèëëàãñäûí áàãòàéãàà ãýðýý áàéãóóëæ õàðèëöàí õ¿ëýýõ ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãàà òîäîðõîéëæ ãýðýý áàéãóóëñàí áàéäàã. Èíãýõýýð ÷èíü á¿ãä õóóëèíäàà íèéöýæ áàéíà, á¿õ øàòíààñàà çºâøººðºëòýé áàéíà, á¿õ ç¿éë òîäîðõîé áàéãàà ¿åä õ¿ì¿¿ñ àæëàà õèéãýýä ë öàëèíãàà àâ÷ áàéãàà ë æèðèéí ë õóóëü ¸ñíû äàãóó àæèë ø¿¿ äýý. Ìàíàéõ òåíäåðò îðîëöîõäîî á¿õ çàðäàë, òàòâàðàà òîîöîîëîîä 10-15 õóâèéí ë àøèã îëîõîîð òîîöäîã þì. 2009-2010 îíû ¿åýñ äîëëàðûí õàíøíû õýëáýëçëýýñ øàëòãààëæ àøãèéí õóâèéã æààõàí ºíäºðñãºñºí áàéãàà. Èéì õýìæýýíèé àøèã îëîõã¿éãýýð òåíäåðýýð íèéë¿¿ëýõ áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýýã ã¿éöýòãýõ êîìïàíè äýëõèéí õààíà áàéãàà þì. Ìîíãîëä áîë á¿ð ÷ áàéõã¿é. Ýíý ø¿ëõèéí âàêöèí íèéë¿¿ëýõ ÷èíü ìàø ýðñäýëòýé àæèë ø¿¿ äýý. Íýã àëäàà ãàðãàâàë þóí àøèã îëîõ Ẻí àëäàãäàëä õ¿ð÷ áîëíî. Ãýõäýý áèä ýðñäëèéã ñàéí òîîöîæ á¿õ àñóóäëûã ãýðýýãýýð çîõèöóóëäàã. Á¿ãäèéã ãýðýýíäýý òóñãàõûã õè÷ýýæ àæèëëàäàã. Áèäíèé ýíý ø¿ëõèéí âàêöèíòàé õîëáîîòîé àæëûã ýíý ¿åýð ñºõºæ ãàðãàí ÀÒÃ-ààð øàëãóóëæ áóé íü ç¿ãýýð ë áèäíèéã äàðàìòëàõ ãýæ îðîëäîæ áóé õýðýã. Áèä á¿õ àëõìàà çºâøººðºëòýé õèéñýí ó÷èð áóðóó þì õèéãýýã¿é ãýäýãòýý á¿ðýí èòãýëòýé áàéãàà. Á¿õ òîîöîî íü íýã ÷ òºãðºãèéí çºðººã¿é áàðèìòæóóëàãäñàí áàéäàã. ÒªÕ-íûõîíä àâèëãàë ºãººä çºâøººðºë àâ÷èõñàí þì áîëîâ óó, ÕÕÀÀÕ¯ß-íû òåíäåðèéí ¿íýëãýýíèé õîðîîíûõîíòîé õóéâàëäààä øàëãàðààä áàéãàà þì áîëîâ óó? ãýñýí õàðäàëò, ìàòààñ áàéãàà þì øèã áàéíà ëýý. Ǻâõºí ìàíàé óëñûí òºäèéã¿é, îëîí óëñûí ø¿ëõèéí âàêöèíû òàëààð ìýäëýãòýé ñóäëàà÷, ýðäýìòýä á¿ãä ìýääýã Àçè òèâèéí õàìãèéí òîì, Àíãëèéí 100%-èéí õºðºí㺠îðóóëàëòààð áàéãóóëàãäñàí ¿éëäâýðýýñ, Àíãëè óëñàä áàéäàã ÷àäàâõèàðàà äýëõèéí íýã íîìåðûí ëàâëàãàà ëàáîðàòîðèò ÷àíàðûí õÿíàëòàíä õàìðàãäàæ ÷àíàð íü áàòàëãààæñàí, òýäíèé áàéíãûí õÿíàëòàíä íü áàéäàã, îëîí óëñûí æèøãýýð âàêöèíû ¿éëäâýðëýëä òàâèãääàã øààðäëàãà áîëîõ GMP, ISO 9001-èéí ãýð÷èëãýýòýé ¿éëäâýðýýñ ø¿ëõèéí âèðóñèéí 3 ººð õýâøëýýñ ñýðãèéëäýã, òîñîí àäúþâàíòòàé âàêöèí íèéë¿¿ëæ áàéãàà. Ýíý âàêöèíûã íèéë¿¿ëæ áóé íü Ìîíãîë óëñàä ÷, Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀÒ¯Ã-ò ÷, óã àæëûã ã¿éöýòãýæ áóé ìýðãýæèëòýí íàðò ÷ àøèãòàé áàéãàà. Òóõàéëáàë 2006 îíä ë ãýõýä ºäºð òóòìûí ñîíèíãîîð çàðëàñàí õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû áîñãî ¿íýýñ ¿çýõýä ø¿ëõèéí âàêöèí õóäàëäàæ àâàõààð òºëºâëºñºí ìºí㺠íü 1.9 òýðáóì îð÷èì (íýã òýðáóì åñºí çóóí ñàÿ) òºãðºã áàéñàí. Ãýòýë áèä 1.2 òýðáóì îð÷èì òºãðºãººð íèéë¿¿ëæ áàéñàí. Ǻâõºí âàêöèíû ¿íýýñ ë Ìîíãîë óëñàä 700 ñàÿ òºãðºãèéí õýìíýëò ãàð÷ áàéñàí. Ìºí ºìíº íü ÎÕÓ-ààñ àâ÷ áàéñàí âàêöèíûã 2 óäàà òàðüäàã áàéõàä ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ íü 2006 îíä 500 ãàðóé ñàÿ òºãðºã òºëºâëºãäñºí áàéñàí. Òýãâýë ìàíàé íèéë¿¿ëæ áóé Ýíýòõýã óëñûí âàêöèíûã íýã óäàà òàðèàä ë íýã æèëèéí òóðø õàìãààëàõ äàðõëàà îëãîäîã. Ýíäýýñ òîîöîõîä ¿éë÷èëãýýíèé õºëñíººñ ë ãýõýä 250-300 ñàÿ òºãðºã õýìíýõ òîîöîî õàðàãäàæ áàéíà. 2006 îíä ãýõýä ë Ìîíãîë óëñäàà íèéò íýã òýðáóì îð÷èì òºãðºãèéí õýìíýëò ãàðãàæ ºãñºí òîîöîî áàéäàã. Õÿìä, ÷àíàð ìóóòàé âàêöèí íèéë¿¿ëëýý ãýæ áèäíèéã áóðóóòãààä áàéãàà íü áàñ ë öóóðõàë. Âàêöèíû ÷àíàð ìóó ãýäãèéã äýëõèéí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ëàáîðàòîðè áàòëàäàã áîëîõîîñ áóñ õîâûí, ãóäàìæíû ÿðèàãààð áàòëàõã¿é ø¿¿ äýý. Áèä èéì ñàéí ÷àíàðòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã, èéì áîëîìæèéí ¿íýýð Ìîíãîë óëñàä íèéë¿¿ëæ áóé íü ýíý ÷èãëýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áóé õ¿ì¿¿ñò òààëàãäàõã¿é áàéæ ìàãàäã¿é. Òýãýýä ë ã¿òãýëýã òàðààæ áàéíà. Òýð õ¿ì¿¿ñò ìýðãýæëèéí ãàíö õî¸ð ºã¿¿ëáýð õýë÷èõýý÷ ë ãýæ õ¿ñìýýð áàéãàà þì.
Ø¿ëõèé òàðààä áàéãàà íü òàíàé íèéë¿¿ëæ áóé âàêöèíòàé õîëáîîòîé ãýñýí ÿðèà ãàðààä áàéíà ø¿¿ äýý?
Áàñ ë çîõèîìîë, çîðèóä ñàíààòàé ãàðãàæ áóé îëîí òàëûí çîðèëãîòîé öóó ÿðèà. Èéì ìýðãýæëèéí àñóóäëûã ñîíèí, õýâëýëèéí ìýäýý, ñóðâàëæëàã÷ íàðûí îéëãîëòîîð áóñ ìýðãýæëèéí ¿ã, õýëëýãýýð, ìýðãýæëèéí õ¿í íü ìýäýýëýõ íü ç¿éòýé ë äýý. Õýí ìýäýýëýõ ¸ñòîé âý? ãýâýë Çàñãèéí ãàçðûí õýðýãæ¿¿ëýã÷ àãåíòëàã, Óëñûí ìàë ýìíýëýã ¿ðæëèéí ãàçðûí äàðãà ìýäýýëýõ íü ç¿éòýé. Õýðýâ òýð õ¿í íü ìýðãýæëèéí áóñ ó÷ðààñ ñàéí îéëãîõã¿é áàéâàë Ìàë ýìíýëãèéí àñóóäàë õàðèóöñàí îðëîã÷îîðîî ìýäýýëýë ºã¿¿ëýõ íü ç¿éòýé. ÕÕÀÀÕ¯ß-íû Ìàë ýìíýëãèéí áîäëîãî õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí çºâ ìýäýýëýë ºãºõ áàéõ ãýæ íàéäàæ áàéíà. Ø¿ëõèé òàðñàí íü Áèîêîìáèíàòòàé õîëáîîòîé ãýõ ìýäýýëëèéã òàðààãààä ñóóãààä áàéæ áîëîõã¿é ë äýý. Õýâëýë ìýäýýëëèéíõýí òà á¿õýí òýð ýðõì¿¿äýýñ àñóóâàë Áèîêîìáèíàò ÒªÀÀүà ø¿ëõèéã õÿçãààðëàõàä òóñëàæ áàéíà ãýæ õýëýõ íü ¿¿? ø¿ëõèéã òàðààõàä íýðìýýñ áîëæ áàéíà ãýæ õýëýõ íü ¿¿ àñóóãààä ¿çýýðýé. Ìàíàé ¿éëäâýðòýé âàêöèí íèéë¿¿ëýõ ãýðýý áàéãóóëàõààñ ºìíº ø¿ëõèé àëü õýäèéí òàð÷èõñàí áàéñàí ø¿¿ äýý. Áèä âàêöèíûã íü õóðäàí øóóðõàé íèéë¿¿ëæ ºãºõèéí çýðýãöýý, õàðèí ÷ âàêöèíæóóëàëò, ø¿ëõèéòýé òýìöýõ ñòðàòåãè, òàêòèêèéí àñóóäëààð çºâ ñàíàë çºâëºì溺 ºãñºí ãýæ áîäîæ áàéãàà. Òóõàéëáàë, íýãýíò ø¿ëõèé ãàð÷èõñàí ãîëîìòîí äîòðîîñîî âàêöèíæóóëàëòàà ýõýëíý ãýæ áàéõàä íü òýãæ áîëîõã¿é ãýäãèéã õýëýýä óëñûíõàà äîòîãø òàðààõã¿éãýýð íóòãèéíõàà äîòíî òàëààñ âàêöèíæóóëàëòàà ýõëýõ íü ç¿éòýé ãýäýã ñàíàë õýëæ áàéñàí. ̺í äýëõèéí ìàë àìüòíû ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà áîëîõ OIE-ýýñ çºâëºõ ìýðãýæèëòýí óðèõ õýðýãòýé, ø¿ëõèéí âàêöèíû ÷àíàðûí òàëààð õàðäàëò ÿâàãäàæ áàéíà ñîðüöûã íü äýëõèéí ëàâëàãàà ëàáîðàòîðèò ÿâóóëæ ÷àíàðûí õÿíàëòûí øèíæèëãýýíä îðóóëàõ àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàõ õýðýãòýé ãýõ ìýò ñàíàëûã îðóóëæ áàéñàí. Çàðèì ñàíàëûã íü àâñàí, çàðèì ñàíàëûã íü àâààã¿é áàéõ. Õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà àðãà õýìæýý õàðàãäàõã¿é áàéíà.
Зууны мэдээ сонин
2010 оны 11 сарын 19
